13 september: De laatste dag in Santiago

De laatste dag in Santiago is een plezierige vakantiedag geworden.

Ik ben al vroeg weer naar de kathedraal gegaan om er nog alle resterende toegezegde kaarsen op te steken. Daarvoor heb ik euromunten moeten sparen. Met papier geld kaarsen betalen kon niet.



Aansluitend ben ik enkele kadootjes voor het thuisfront gaan kopen. Dat had op onderdelen meer voeten in de aarde dan ik vooraf gedacht had. Ik had het voornemen voor een van mijn broers (een verzamelaar) bijzondere postzegels te kopen. Maar dat is helaas niet gelukt. Spanjaarden zijn kennelijk geen postzegelverzamelaars, want er is in Santiago volgens de Officina de Turismo geen enkele 'postzegelwinkel'. Misschien zouden ze in een tweedehands boekwinkel wel psotzegels verkopen. Maar ik ben er geweest; mooi niet en op het postkantoor verkopen ze ook geen bijzondere series.
Voor het overige zijn mijn inkopen denk ik aardig gelukt. Dat gaat thuis natuurlijk pas echt blijken.

Het was heerlijk zo'n laatste dag in alle rust in Santiago rond te wandelen. Ik ben nog even bij de universiteit, respectievelijk bij de faculteit filosofie langs gegaan, maar het leverde niet snel genoeg een gemakkelijk contact op.

Ik zag vandaags niks meer van ontgroeningsactiviteiten in de stad. Er waren merkwaardigerwijs vandaag wel veel meer bedelaars op straat en er was ook een protestdemonstratie van overheidspersoneel. Er vallen ontslagen en het salaris van overheidspersoneel wordt gekort. De politie deed in grote getale mee.

Ik had vanmorgen bij het opstaan snel al even gekeken naar de definitieve uitslag van de nederlandse verkiezingen. Bij een kop koffie las ik wat een spaanse krant er over schreef. Best wel uitgebreid; heel feitelijk...... met enige toelichting op de goede en de slechte uitslagen van de verschillende partijen. Er stond een grote foto van een lachende Rutte bij het artikel.

Op terrasjes kwam ik weer bekenden tegen. Ik heb met de drie Deutsche schöne Frauen aus Beieren - ik kwam ze weer tegen - op een terrasje nog een kop koffie gedronken.

Toen ik later nog een keer langs de kathedraal was gegaan, het beeld van Jacobus op het hoofdaltaar had 'omarmd' en even in de crypte van de apostel was geweest, kwam ik de twee Duitse studenten uit München (ik had ze bij een kop koffie en een broodje gesproken tussen Sarria en Arzua) op een terrasje tegen. Zij waren vandaag aangekomen.

Op de Plaza voor de kathedraal fotografeerde ik op verzoek net aangekomen Spaanse meisjes/jonge vrouwen en enkele fietsers. En plotseling staan Maudje Muller en Erik Geers voor mijn neus. Dat waren die aardige jonge nederlandse fietsers (uit Tilburg) die ik tijdens mijn rustdag in Oloron Ste Marie voor de kathedraal daar had ontmoet. Ruim 1100 km terug. En nu kwam ik vandaag bij de kathedraal in Santiago tegen. Niet te geloven. Ze waren nog maar net 'binnen'.

Ik stelde voor, dat hun 'arriveren in Santiago' even gevierd moest worden. Dus dat werd weer een terrasje.....nu bier en wijn. In kort bestek werd veel uitgewisseld over ieders belevenissen sinds 29 augustus jl. Ze zeiden toen, dat ze ongeveer 65 á 70 km per dag zouden rijden, het rustig aan zouden doen. Maar ze hebben hun gemiddelde dus behoorlijk opgevoerd. Maar leuk om ze weer te ontmoeten en even bij te praten.

Terwijl ik met Maudje en Erik op een zonnig terrasje aan het bier (zij) en de wijn zit, komt Toshio Kishi langs, de Japanner met wie ik in de aanloop van de Cebreiro een heel stuk geklommen had, en die mij toen zei, dat ik toch maar in mijn eentje verder moest gaan, omdat ik voor hem iets te hard reed. Hij was hier gisteren aangekomen (zoals ik gisteren al van Hanne en Oscar gehoord had). En alles was goed gegaan.
We hebben gewoon het gesprek van afgelopen zondag hier in Santiago voortgezet. Hij heeft uitgelegd, dat het voor hem niet zo moeilijk is om als Japanner in Europa rond te fietsen, dat wat hij tijdens de Camino meemaakt, voor hem geen cultuurshock is, omdat hij Europa tamelijk goed kent. Hij is reisleider en leidt Japanners in Europa, en met name in Spanje rond. Hij liet blijken veel van de europese, en met name de spaanse geschiedenis te kennen.
Een mooie man. En vooral ook een aardige en vriendelijke man. Ik heb nu zijn emailadres.

Dan was mij de afgelopen dagen verschillende keren gevraagd of ik nog nooit Dick en Wim uit Haarlem was tegen gekomen. Dat was niet het geval. Iedereen kwam ze tegen. Ik niet.
..........Maar vandaag wel. En wat blijkt, we zitten morgen in hetzelfde vliegtuig. Dus we spreken elkaar morgen verder op het vliegveld in Santiago, bij de overstap in Barcelona, en mogelijk in het vliegtuig.
Dus Hanne en Oscar....ik heb ze nu ontmoet.

Je zou kunnen zeggen, dat Santiago voor mensen die de Camino gelopen of gefietst hebben een 'small Camino-village' is. Je komt er steeds bekenden tegen.
Dat was vandaag niet anders dan de voorgaande dagen.
En wat hier in Santiago aan ontmoetingen plaatsvindt vormt het vervolg van eerdere ontmoetingen.
En die ontmoetingen worden door iedereen als een wezenlijk en gezellig aspect van de Camino ervaren.
Zonder is de Camino geen echte Camino.

Deze Camino zit er nu bijna op. En tot het eind toe zit ie vol verrassingen.

In het Alameda-park, dichtbij mijn hotel, verliezen de bomen al veel bladeren.
Een goed moment om te vertrekken. En bovendien...die vijf weken waren lang genoeg.
Het was een geweldige Camino.

12 september: Naar de mis voor de pelgrims en fiets en bagage verstuurd

De dag van vandaag leek helemaal niet op de vele voorgaande fietsdagen.
Eerst werd er uitgeslapen.
Vervolgens werd er uitgebreid, 'europees' ontbeten. Ja dat is wel even wat anders dan het Spaanse ontbijt, dat meestal niet meer omvat dan koffie en twee stukjes geroosterd brood met boter en jam. Voor een fietser zet dat geen zoden aan de dijk. En daarom moet je na zo'n spaans ontbijt altijd eerst naar de 'supermercado' fietsen om aan brood, tomaten, fruit, sapjes en een yoghurtje te komen.
Maar hier in het hotel is het ontbijt zeer dik in orde.
Als je toevallig van taart houdt......er is hier bij het ontbijt een ruim aanbod. Maar dat is er in alles. En geen laffe sapjes uit pakken, nee echt verschillende vruchtensappen. Heerlijk!



Hotel Compostela; op de derde verdieping achter het meest rechtse raam ligt mijn kamer; ik heb een extra zijraampje

Omdat ik gisteren al gezien had, dat er grote aantallen pelgrims aankwamen, ben ik vanmorgen maar relatief vroeg naar de kathedraal gegaan voor de mis voor de pelgrims. Ik was er ruim een half uur voordat de mis begon. Maar had dan ook een mooie plek vooraan. En ik hoefde me niet te vervelen, want er werden liederen 'ingestudeerd'. Ondertussen liep de kathedraal verder vol.................

En voor het instuderen van de liederen heeft het toch voordelen Joop, als je een beetje Latijn kent. Je snapt meteen de tekst. Je hoeft niet na te denken over wat......'zou ze dat bedoelen'?
In de kathedraal zag ik meerdere mensen, die ik de laatste dagen was tegen gekomen. Natuurlijk feliciteerden we elkaar met de goede aankomst en na de mis werd met enkelen nagepraat.
Duitsers en engelstaligen worden tijdens de mis ook in hun eigen taal toegesproken. De Italianen ook.
Wij Nederlanders niet. Wij zijn kennelijk toch met te weinig, of er was geen nederlandse priester voorhanden, die in de 'meer herenmis' mee wilde doen. Er waren misschien wel 15 priesters op het altaar, die gezamenlijk voorgingen. Zo'n aantal is natuurlijk wel handig voor het uitreiken van de Communie. Want de kathedraal was stampvol. Ook de gangpaden waren zeer goed bezet. Daar stond men of zat men gewoon op de grond. Heel bijzonder om met zo'n massa pelgrims zo'n mis bij te wonen en wat mij betreft 'lekker mee te zingen'. Moet je voorstellen, een paar duizend mensen in de kathedraal, de meerderheid heeft de Camino gedaan (er zijn natuurlijk ook toeristen), die voelen nog de pijn van het lopen of het fietsen, ze hebben pijn ervaren, maar ze hebben het gehaald, zijn blij. Ze groeten en omhelzen elkaar. Ze komen van all over de world. Velen kunnen nauwelijks of niet met elkaar communiceren, spreken maar één taal. En dan wordt er toch in verbondenheid, in gezamenlijkheid zo'n mis gevierd; dan wordt er samen enthousiast gezongen. En veel protestanten, leden van de engelse kerk, en leden van andere geloven lopen ook de Camino. Ook zij willen allemaal de pelgrimsmis bijwonen, die mis gezamenlijk vieren.
Ik persoonlijk krijg daar kippevel van. Ik vind dat heel mooi en ervaar dat als een heel blij moment.
Ik heb ook nog heel goed de pelgrimsmis van twee jaar geleden in beeld en in gedachten. Ik bedoel te zeggen......het is zo bijzonder; dat vergeet je niet.

Ja, en vanmiddag ben ik maar met mijn bagage aan de gang gegeaan. Ik ga immers vrijdag weer naar huis en ik moet er natuurlijk voor zorgen, dat mijn fiets en mijn bagage ook weer goed thuis komen.
Ik heb gekeken wat ik de komende dagen aan schone was nodig heb  en ik heb vuile was afgegeven bij de étage-verzorgster' van het hotel en die ging ervoor zorgen, dat ik dat vandaag nog schoon, en voorzover nodig, gestreken op mijn bed aantref.
Wat ik de komende dagen niet nodig heb, heb ik allemaal keurig geordend in mijn fietstassen gepakt en die met de fiets bij de fiets- en bagagevervoerder ingeleverd. Die vervoerder werkt samen met een hotel hier in de stad en daar heb ik een en ander afgegeven. Volgende week wordt de fiets én de bagage thuis afgeleverd. Mooi geregeld! En alles is verzekerd.

Mijn tweede grote fietstas dient vrijdag als 'koffer'. Volgens mij is die ruim groot genoeg voor wat ik dan bij me heb.

Maar er moeten nog een paar klusjes worden gedaan. Ik heb nog niet alle beloofde kaarssen opgestoken, er moeten nog kaarten worden geschreven en ik moet nog uit op een paar kadootjes.
Maar dat moet morgen allemaal wel kunnen lukken.

11 september: Aankomst in Santiago de Compostela

Arzua - Santiago de Compostela: 52 km; totaal 2835 km

Ja........ik ben er. Om kwart over twaalf passeerde ik het bord 'Santiago' en om kwart voor een stond ik op het grote plein voor de kathedraal. Ik ben er vele malen gefeliciteerd én gefotografeerd.
Ik heb er Hanneke gebeld. Het was een euforisch moment.......aangekomen.......Een maand en een dag onderweg geweest. 2835 km weggetrapt. Enkele honderden beklimmingen bedwongen, sommige erg hoog, andere heel lang, en weer andere heel steil.

Wat een tocht....ja lang. Maar veel gezien, veel moois gezien: prachtige romaanse kerken en kloosters; er waren ook gothische hoogtepunten. Ik heb genoten van de verschillende landschappen, de grote diversiteit daarin.
Ik heb misschien wel het meest genoten van die vele aardige contacten met niet alleen europeanen, maar ook met die vele niet-europeanen: een Koreaanse, een Venezoleaanse, een Argentijns duo, Canadezen, Amerikanen, een echtpaar uit Bermuda, de Japanner(s), de Chinezen, de Zuid-Afrikanen, de Australiërs......ze waren er allemaal.
De Camino is heel erg internationaal; en ik denk, dat de Camino de europese gedachte bevestigt en versterkt. Dat was een item in de gesprekken. Voor mensen in de Camino is het geen discussiepunt....Europa moet op de ingeslagen weg verder........en er dient binnen Europa sprake te zijn van solidariteit. Als door rijke landen hulp wordt geboden aan armere europese landen, dan mogen er wel 'herstructureringseisen' worden gesteld.

Wat ben je rijk als je dit mag en kan doen. Rijk, omdat je kennelijk de gezondheid en de conditie hebt om zo'n tocht tot een goed einde te brengen. Rijk, omdat je kennelijk de mentaliteit en vaardiogheden hebt om het te doen en ervan te genieten.

10 september: fietsen door een heuvelachtig. groen Galicië

Sarria - Arzua: 82 km; totaal 2783 km



In hotel Roma had ik gisteren tijdens het diner een enkele Schotse vrouwen ontmoet, die vandaag heel vroeg zouden gaan vertrekken. Maar ze hadden zich verslapen. Dus bij het ontbijt werd het gesprek van gisteren voortgezet.
Niet veel later moest ik de communicatieproblemen tussen de jongeman van de receptie van het hotel en enkele Noorse vrouwen oplossen. Ze kwamen er met elkaar niet uit. Met mijn engels en mijn gebrekkige spaans (dankjewel Ben en Josele) kon ik ze helpen. En de charmante man van de receptie prees mij om 'mijn uitstekende spaans'............Ongelofelijk!
Maar  zo ging het door de hele dag. Steeds weer ontmoette ik mensen, waaronder een aantal die ik de afgelopen dagen heb leren kennen. Eerst ontmoette ik een Brabants echtpaar, toen ik kuchend en blazend boven op een heuvel aankwam, waar zij juist koffie zaten te drinken. Ze herkenden mij als nederlander en ik heb een kop koffie met hen gedronken en ervaringen uitgewisseld, o.a. ook gesproken over het fietsvervoer. Zij fietsen de Camino om een bijzondere reden. Ze zijn 25 jaar getrouwd en wilden daarom iets bijzonders doen.

Na de koffie heb ik een eind met hen gefietst. We hebben samen Portomarin bezocht. Het water in het stuwmeer was daar zo laag, dat je de fundamenten en de oude stadsmuur boven het water zag uitstijgen. Bizar.

In Portomarin ontmoette ik  anderen uit een inmiddels omvangrijk bekend peleton: de groep vabn 4 Spanjaarden, die ik al dagen lang iedere dag een hand geef en een schouderklop. We noemen elkaar 'amigo'. Een van die vier heeft mij vlak na Léon geholpen de fiets over een spoorbaan te tillen. Dan een groepje van 3 Spanjaarden, die altijd hard Olanda roepen als ze mij zien; twee spaanse vrouwen, die ik vaak in beklimmingen inhaal en een duitser uit Berlijn.

Verderop in de dag ontmoette ik het Brabantse echtpaar weer in een dorpje op een terrasje, toen ik toe was aan een koffie en een boccadillo. Daar was ook een nederlandse loopster. Ik sprak er ook met twee jonge Duitse lopers, die beiden in München studeerden.

Was het vandaag een dag van veel, zeer diverse contacten, het was ook een dag van heel veel beklimmingen en veel hardere wind dan was voorspeld, en bovendien tegenwind. Qua fietsen vergde de dag dus zeer veel energie. Er moest heel veel worden geklommen. Ook veel korte, steile beklimmingen van meer dan 8 %. Het hield niet op. Er was ook een lange beklimming van 12 km, met een deel van meer dan 10 %. Met de wind erbij was het zeer pittig.

groen Galicië

Maar hoe je het ook wendt of keert, ik ben vanavond wel in Arzua terecht gekomen, in een prachtig hotel, een buiten het stadje; in het Pazo St. Maria; een oud monumenteel gebouw, 17 of 18e eeuw, met heel goede voorzieningen. Heel stil. Dit wordt vannacht heel lekker slapen.

Ik heb hier vanavond gegeten met het Hilvarenbeekse echtpaar. Omdat ze een zilveren paar zijn,heb ik voor de wijn gezorgd.

Wat het landschap betreft.....Galicië is groen. Dus hier geen geel gras langs de weg. Hier geen vergeelde stompjes van geoogst graan. Hier groene weilanden, omzoomd met veel bomen. Heuvelachtig, soms een beetje bergachtig, soms ook wat rotsen. Kleine dorpjes met wel steeds een bar/restaurant. In de grotere dorpen en stadjes ook hotels. Men leeft hier een beetje van de Camino.

Een wat de Camino betreft...er zijn niet alleen steeds meer fietsers, maar nog meer wandelaars. Het lijkt soms een beetje te verworden tot de 'vierdaagse van Santiago'.

Morgen nog ruim 50 km en dan ben ik er......

9 september: Over de Cebreiro naar Galicië

Villafranca er Bierzo - Sarria: 80 km; totaal 2701 km

Het heeft de afgelopen nacht hard geregend en het was erg bewolkt, toen ik opstond. Hier in Spanje kun je bijna nergens ontbijten zonder dat er een grote televisie aanstaat en er werd ook voor vandaag overdag regen  en onweer voorspeld.
Niet gehinderd door pessimistische ideeën over wat het weer vandaag voor mij in petto zou kunnen hebben, vertrok ik rond 8.30 uur.
Ik was zeker niet de eerste. Vanuit de ontbijtzaal van mijn hotel had ik al meerdere fietsers over het Plaza Mayor de Camino-route zien kiezen.

Het was fris.....dat leek me niet verkeerd, als er vandaag moest worden geklommen. Al snel zat ik op oplopend vals plat en binnen het uur moest het jack uit.

En anders dan was voorspeld, trok de lucht open. Rond half elf hadden we een blauwe lucht, scheen de zon volop en werd het warm.
Ik zat toen in de lange aanloop naar de Cebreiro....ergens tussen Asbasmestas en Puerto Pedrafita.
Ik haalde daar een Japanner in, die ik 's morgens over de Plaza Mayor in Villafranca had zien gaan.
Hij had een bijzondere fiets.....met alleen twee hele grote voortassen, een racefietsstuur, wel toerfietswielen en - banden. Het was, zei hij, een speciaal ontwerp. Hij heeft de fiets vanuit Japan meegenomen naar Europa en na zijn Camino gaat de fiets weer mee naar Japan. Hij rijdt de Camino vanaf St Jean Pied de Port. Hij rijdt tamelijk korte afstanden per dag. Maximaal 50 km per dag.
We hebben een een tijdje samen gereden. Maar ik moest me wel erg inhouden en het door mij aangehouden (lage) tempo was voor hem toch ook weer net te zwaar. Na een korte pauze om water te drinken en wat te eten, concludeerde hij, dat het niet verstandig zou zijn, als hij zou proberen met mij naar de top van de Cebreiro te rijden. We wensten elkaar verder een goede Camino en gaan ervan uit, dat we ekkaar nog in Santiago zien.

Ik dus verder omhoog. Het alndschap was prachtig!

De bergen in de zon waren heel anders; daar waren nauwelijks of geen wolken.

8 september: Via Foncebadón en het Cruz de Ferro naar El Bierzo

Astorga - Villafranca del Bierzo: 83 km; totaal 2621 km

Vandaag geen heel bijzondere kathedralen of bijzonder mooie romaanse kerken op de route.
Wel veel kleine dorpen met bijna altijd een kerk, waar even aandacht aan kan worden besteed. Veel kerken met een ooievaarsnest. Maar er zitten nu geen ooievaars meer in.

Verder heb ik een groot deel van de dag kunnen genieten van mooie berglandschappen. Het was een beetje heiïg, dus het is me niet gelukt op de foto's te krijgen wat ik zelf zag.
Neem van mij aan, dat het mooi was.

Dat heiïge had ook wel iets betoverends....heel mooie blauwe, soms een beetje paarsige bergen. Dat dan op afstand. Dichtbij geel verbrand gras, hei, soms wat laag struikgewas en lichtbruine rots. Fietsend op een in de rots vrijgemaakte weg.
En nadat ik op ongeveer 1500 Foncebadón en het Cruz de Ferro was gepasseerd, volgde een spectaculaire, lange afdaling. Regelmatig moest ik flink in de remmen, als het te hard dreigde te gaan.
Er waren prachtige haardspelbochten. Oplettendheid was geboden, want er zat hier en daar en gat in de weg en in sommige bochten lag los steengruis.

Ik was heel blij toen ik veilig beneden was.

7 september: In de voetsporen van de Romeinen en twee keer Gaudi

Mansilla de las Mulas - Astorga: 92 km; totaal 2538 km

De gang van zaken rond het ontbijt in en mijn vertrek uit het hotel bevestigde mijn opvatting, dat "El Gallo" in het beter uit de hotel-/pensionlijst van deel 3 van de St. Jacobs Fietsroute geschrapt kan worden. Het is een grote afknapper. Ik zal er meer uitgebreid op ingaan in een brief aan Sweerman.

Maar eenmaal op de fiets, fiets je die slechte ervaring snel van je af. Het was rond 8.30 bij het vertrek nog koud. Maar het beloofde een mooie dag te worden. Ik was rond tienen in Léon. Toen was de temperatuur al lekker. In de buurt van de kathedraal werd al volop op terrasjes koffie gedronken.
Dat leek me ook wel wat.....mét taart!

 

En om dat 'in de voetsporen van de Romeinen' even toe te lichten...........Léon was rond het jaar 68 het Romeinse Legio Septima. Het was een grote Romeinse legioenplaats.

Ik denk dat de kathedraal ook op 'restanten van de oude Romeinse legioenplaats' staat, want hij staat op het hoogste punt van de stad.
Hoe dan ook, de kathedraal is nog even mooi als de vorige keren dat ik hem zag. Maar dit keer waren er minder steigers. Dus eigenlijk was die mooier. Opnieuw was ik onder de indruk van de rijk gebeeldhouwde portalen, de hoge gewelven, en de vele mooie ramen.

Terwijl ik erin rondliep, zat nog steeds 'de discussie met Henk van de Haar' in mijn hoofd over wat wel of niet in een godshuis thuis hoort. Nou Henk, ik heb heel veel foto's genomen in de kathedraal van details (gebrandschilderde ramen, beeldhouwerk, bronzen reliëfs, koorbanken, enz) waarin ik geen bijbelse of religieuse betekenis kan ontdekken. Nu ben jij bijbelvaster dan ik, dus moeten we na mijn terugkeer die foto's samen maar eens bekijken. Misschien zie jij vaker een relatie met de bijbel
dan ik. Ik ben benieuwd wat je ervan vindt.



Dit keer was er ook gelegenheid om de kloostergang naast de kathedraal te bezoeken. Er waren nog oude fresco's te zien. Maar die waren behoorlijk beschadigd. Men was daar trouwens voplop aan het restaureren. Aan een kathedraal van zo'n omvang wordt bijna permanent gerestaureerd.

Na het bezoek aan de kathedraal en de naastgelegen kloostergang heb ik in de buurt van de kathedraal wat gewandeld. Eerst naar de Casa de Botines, een licht granieten gebouw van Gaudi uit 1894,  en vervolgens naar de koninklijke basiliek San Isidoro. Die San Isidoro is een voor een romaanse kerk uit de 11e eeuw erg groot. De San Isidoro heeft ook prachtige gebeeldhouwde portalen.
Er wordt beweerd, dat die mooie romaanse San Isodoro is opgetrokken op de fundamenten van een Romeinse tempel. Ik heb daar overigens zelf niets van gezien.

Ik ben ook nog even bij een fietsenreparateur langs gegaan. Maar tevergeefs. Hij was gesloten. Ik wilde mijn remmen even laten nakijken. Dat moet dan misschien morgen even in Astorga.

Bij vertrek uit Léon kwam ik langs die prachtige Parador 'San Marcos', die oorspronkelijk gebgouwd is als een pelgrimshospitaal. Stel je voor!